Çaydanlık, metal, porselen, cam ve emaye gibi farklı materyaller kullanılarak üretilen, siyah çay, bitki çayı gibi içeceklerin demlenmesinde kullanılan kulplu bir kap türüdür. Çaydanlık satın alırken dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
Çaydanlık fiyatları, çaydanlığın boyutlarına, materyaline ve kalitesine göre belirlenmektedir. Büyük boyutlu çaydanlıklar, kafe, restoran gibi kalabalık yerlerde ve misafir ikramlarında avantaj sunmaktadır. Bu sebeple küçük boy çaydanlıklara göre daha yüksek fiyatlara satılabilmektedir. Çaydanlık yapımında kullanılan çelik, granit, porselen, cam gibi materyaller, çayın aroması üzerinde etkili olabilmektedir. Geç ısınıp geç soğuyan porselen ve cam çaydanlıklar, daha yüksek fiyatlara satılabilmektedir. Uzun süreli kullanımlara dayanıklı, markalı, dışı kararmayan kaliteli çaydanlıkların fiyatları da yüksek olabilmektedir.
Bakır çaydanlık, bakır kullanılarak üretilen çaydanlık türüdür. Kalaylanmış bakır çaydanlıklar oldukça sağlıklıdır. Ancak bu tür çaydanlıkların çizilmemesi ve hassas bir şekilde temizlenmesi gerekmektedir. Otantik görünümleri nedeniyle kafelerde, çay ocaklarında veya kahvaltı sofralarında kullanımı tercih edilmektedir. Bakır çaydanlık modelleri ve fiyatları, bakırın kalitesine ve işlemesine göre değişiklik göstermektedir. Bakır çaydanlık fiyatları, 120 TL ile 1500 TL aralığındadır.
Emaye çaydanlık, emaye kullanılarak üretilen, nostaljik görünümü ile dikkat çeken renkli ve desenli çaydanlık modelidir. Emaye çaydanlıklar elde temizlenmeli ve çaydanlıkların çizilmemesine dikkat edilmelidir. Çay ikramlarında ve kahvaltı sofralarında kullanımı tercih edilmektedir. Emaye çaydanlık modelleri ve fiyatları, çaydanlığın markasına ve tasarımına göre değişiklik göstermektedir. Emaye çaydanlık fiyatları, 75 TL ile 1500 TL aralığındadır.
Çelik çaydanlık, çelik kullanılarak üretilen, ısıyı uzun süre koruyan, dayanıklı çaydanlık modelidir. Çelik çaydanlıklar, uygun fiyatlı ve uzun ömürlü olmaları sebebiyle en sık kullanılan çaydanlık çeşitleri arasında yer almaktadır. Çay ikramlarında kullanımı tercih edilmektedir. Çelik çaydanlık modelleri ve fiyatları, çaydanlığın boyutlarına, sap özelliğine ve kalitesine göre değişiklik göstermektedir. Çelik çaydanlık fiyatları, 50 TL ile 500 TL aralığındadır.
Granit çaydanlık, granit kullanılarak üretilen, şık görünümlü çaydanlık çeşididir. Granit çaydanlıkların yüzeyi leke tutmamaktadır. Granit modeller, çaydanlıkta kireç lekelerinden şikayetçi olanlar için ideal bir tercihtir. Granit çaydanlıklar, günlük ve şık kahvaltı sofralarında, çay servislerinde kullanılabilmektedir. Granit çaydanlık modelleri ve fiyatları, çaydanlığın markasına ve modeline göre değişiklik göstermektedir. Granit çaydanlık fiyatları, 120 TL ile 800 TL aralığındadır.
Elektrikli çaydanlık, krom, inox, paslanmaz çelik gibi materyaller kullanılarak üretilen, alt bölümünde elektrik sistemi bulunan çaydanlık modelidir. Elektrikli çaydanlıkların su ve dem hacmi diğer çaydanlıklara göre daha büyük olduğu için kafe, restoran, okul gibi kalabalık yerler için ideal bir tercihtir. Ayrıca çayı uzun süreli sıcak tuttuğu için sıklıkla misafir ağırlayan evler için de uygundur. Elektrikli çaydanlık modelleri ve fiyatları, çaydanlığın hacmine ve özelliklerine göre değişiklik göstermektedir. Elektrikli çaydanlık fiyatları, 150 TL ile 9000 TL aralığındadır.
Çaydanlıklar, siyah çayın veya farklı bitki çaylarının demlenmesinde kullanılmaktadır. Çaydanlıklar genellikle iki parçalı olduğu için alt ve üst çaydanlıklar birbirinden ayrı demlikler olarak kullanılabilmektedir. Ayrıca su ısıtmak için de çaydanlıklardan yararlanmak mümkündür.
Sirke, tuz, limon tuzu ve karbonat kullanılarak evde hazırlanabilecek karışımlarla çaydanlıkların içini ve dışını parlatmak mümkündür. Çaydanlıkları parlatmak için bir bardak su ile seyreltilmiş sirke ve bir çay kaşığı tuz ile karışım hazırlanır. Çaydanlıkların içi ve dışı bu karışım ile silinerek parlatılır.
Çaydanlık parlatmada kullanılan bir diğer yöntem ise su dolu çaydanlığın içerisine limon tuzu eklenerek kaynatılması yöntemidir. Kaynayan karışım başka bir kabın içerisine dökülür ve çaydanlıklar bu suyun içerisinde bekletilir. Böylelikle çaydanlığın içi ve dışı parlatılmış olur. Sirkeli suyun içerisine karbonat ekleyerek de çaydanlıkları parlatmak mümkündür. Hazırlanan karışımla çaydanlığın içi ve dışı silinir. Bir süre bu şekilde bekletilir ve çaydanlıklar durulanır.
Çaydanlıkta çay demlerken suyun kireçsiz ve yumuşak olmasına dikkat edilmelidir. Musluk suyu yerine içme suyu kullanılmalıdır. Su, boş çaydanlığın altında fokurdayana kadar kaynatılır. Kaynayan suyun bir miktarı, çaydanlığın üstüne dökülür. Ardından bir ölçek veya kaşık yardımıyla kuru çay ölçülerek çaydanlığın üstüne eklenir. Çaydanlığın üst kapağı kapatılır. Çaydanlıklar üst üste konularak kısık ateşte 30 dk demlenmeye bırakılır. Çayın acımaması için uzun süreli kaynatma işleminden kaçınmak gerekmektedir.
Çaydanlık, 1513’te Çinli Gongchun tarafından icat edilmiştir. En eski çaydanlık örneklerinin güğüm kaplarından esinlenerek üretildiği düşünülmektedir. Çaydanlığın Çin’den Avrupa’ya ve Anadolu’ya gelmesi, çayın baharat olarak Avrupa’ya yayıldığı dönem olan 17. yüzyılın sonlarını bulmuştur.